Natuurvriendelijk isoleren: wat is dat en waar moet je rekening mee houden?

Isoleren is de eerste stap naar verduurzaming. Het verlaagt de energierekening en verhoogt het wooncomfort. Maar wist je dat door het isoleren van spouwmuren en daken regelmatig vogels of vleermuizen verstoord of gedood worden? Soorten die we in onze dorpen hard nodig hebben, maar nu steeds zeldzamer worden.

Gemeente Ooststellingwerf werkt aan een Soortenmanagementplan (SMP) om te zorgen dat verduurzaming samengaat met de bescherming van deze gebouwbewonende diersoorten. De verwachting is dat we begin volgend jaar (2025) kunnen starten met een ecologisch onderzoek voor de gebouwde omgeving in onze gemeente. Als voorloper hierop, is sinds mei 2024 de Landelijke aanpak Natuurvriendelijk Isoleren (NVI) geïntroduceerd.

Met de Landelijke aanpak Natuurvriendelijk Isoleren is individueel onderzoek door woningeigenaren niet meer nodig

Voordat je de spouwmuur isoleert, moet je controleren of er vleermuizen of andere dieren in zitten. Vervolgens vraag je toestemming bij de provincie volgens de Wet natuurbescherming. Als er beschermde diersoorten zijn, moeten deze worden verplaatst. Dit heet 'Natuurvriendelijk Isoleren'. Een gecertificeerd bedrijf kan u hierbij helpen.

Een onderzoek en ontheffing per woning kost veel tijd en is duur. Dankzij de NVI, en in de toekomst het SMP, is een ontheffing per woning niet nodig. Je moet wel aan de voorwaarden voldoen. Deze voorwaarden worden hieronder toegelicht onder de plannen voor de 'Korte termijn'. 

De NVI geldt voor de korte termijn, totdat het SMP van kracht is.

Werken aan biodiversiteit

De bescherming van vleermuizen, huismussen, gierzwaluwen en andere beschermde dieren staat in het Besluit Kwaliteit en Leefomgeving van de Omgevingswet. Deze dieren leven vaak in spouwmuren en onder daken. Woningeigenaren hebben een zorgplicht en moeten zich houden aan de regels uit de Omgevingswet omdat het om beschermde dieren gaat.

Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland (de OWO-gemeenten) plaatsen meer dan 60 kraamverblijven voor vleermuizen. In Ooststellingwerf komen er 20 van deze verblijven. Dit doet de gemeente omdat isolatiemaatregelen, zoals spouwmuurisolatie, de kraamverblijven van vleermuizen kunnen verstoren. Het is belangrijk om vleermuizen te beschermen, omdat ze maar één jong per jaar krijgen en dus kwetsbaar zijn. Bovendien zijn vleermuizen nuttig omdat ze veel insecten vangen.

We hangen de kasten vooral op aan gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed, ook worden er kasten opgehangen bij bedrijven en scholen.

Planning voor de korte en middellange termijn

Korte termijn: Landelijke aanpak Natuurvriendelijk Isoleren (NVI)

Sinds mei 2024 is de landelijke aanpak Natuurvriendelijk Isoleren van kracht. Woningeigenaren kunnen hun woning isoleren door een isolatiebedrijf in te schakelen dat natuurvriendelijk isoleert. Natuurvriendelijk Isoleren mag in dat geval toegepast worden zónder voorafgaand ecologisch onderzoek en zónder het aanvragen van een omgevingsvergunning. Er wordt voor maximaal 3 jaar met de landelijke lijn Natuurvriendelijk Isoleren gewerkt, totdat er gestart is met het Pre-Soorten Management Plan (Pre-SMP).

Bedrijven die natuurvriendelijk isoleren, vind je op natuurvriendelijkisoleren.nl. Deze bedrijven hebben een speciale training gevolgd voor natuurvriendelijk isoleren (NVI).

Natuurvriendelijk isoleren werkt op de volgende manier:

  • Voorafgaand aan het isoleren worden er uitvliegmogelijkheden voor vleermuizen gemaakt. Dit gebeurt met speciale 'flappen'. Deze flapjes worden voor kieren en gaten van de woning of het gebouw geplaatst. Hierdoor kunnen de vleermuizen wel uitvliegen, maar niet meer terug naar binnen. Dit heet natuurvrij maken. Deze manier van werken voorkomt dat vleermuizen gedood worden tijdens de isolatie.
  • Er wordt altijd een ruimte vrijgehouden voor vleermuizen in de spouw (lokale compensatie). Waar nodig wordt ook voor huismussen en gierzwaluwen gecompenseerd. Het isolatiebedrijf laat hiervoor een klein gedeelte van de spouw (in de nok) vrij van isolatiemateriaal. Dit heeft geen gevolgen voor de isolatiewaarde en veroorzaakt geen koudebruggen of vochtdoorslag.
  • Isolatiebedrijven werken volgens de natuurkalender. Dit betekent dat er geen isolatiewerkzaamheden worden uitgevoerd tijdens de kraam- en broedperiode (1 april tot 31 juli) en de winterslaap (1 november tot half maart). Dit is om te voorkomen dat dieren verstoord of gedood worden. Als de woning vóór deze periodes al natuurvrij is gemaakt, kan er wel geïsoleerd worden. Klik hier om de natuurkalender te bekijken.
  • Er geldt landelijk een maximum percentage van 6% (voor 3 jaar) per CBS-buurt voor de particuliere woningen die op deze wijze geïsoleerd mogen worden. Het percentage is volgens de volgende fasering: 3% voor het eerste jaar, 2% voor het tweede jaar en 1% voor het derde jaar. Dit percentage geldt de komende drie jaar voor het isoleren van de spouwmuur, het buitendak, buitenmuur/gevel en borstwering. Het percentage is vastgesteld om het risico op aantasting van (kraamverblijven van) de beschermde diersoorten zo laag mogelijk te houden. Voor werkzaamheden zoals isolatie van binnendak en binnenmuur gelden wel regels, maar deze werkzaamheden tellen niet mee voor het maximum percentage. Er kan in een CBS-buurt niet meer worden geïsoleerd onder de NVI-regeling wanneer dit percentage wordt overschreden.
  • Isolatiebedrijven die de training Natuurvriendelijk Isoleren hebben afgerond, krijgen toegang tot een landelijke ‘Meldingsapplicatie Natuurvriendelijk Isoleren’, waarin bijgehouden wordt welke woningen natuurvriendelijk geïsoleerd worden. Wanneer zij starten met het natuurvrij maken en isoleren van woningen, geven zij dit aan in de app.

Meer informatie vind je op de site van het Ministerie van BZK.

Middellange en lange termijn: Pre-SMP & SMP

We willen dit traject voor onze inwoners gemakkelijker en goedkoper maken. Daarom zijn we samen met de gemeenten Opsterland en Weststellingwerf een traject gestart op tot een Soortenmanagementplan (SMP) te komen. Dit plan beschrijft de populatie en het leefgebied van beschermde diersoorten. Ook staat er in wat er moet gebeuren om deze soorten te beschermen. Wij kunnen dan als gemeente voor al onze kernen een ontheffing aanvragen bij de provincie Fryslân.

Het ontwikkelen van een SMP duurt zo’n twee jaar. Om toch op korte termijn te kunnen isoleren, vragen wij eerst een pre-SMP ontheffing aan bij de provincie Fryslân. Wij verwachtten de aanvraag voor een pre-SMP begin 2025 te kunnen doen.

Onder het pre-SMP geldt landelijk een maximum percentage tot maximaal 30% per CBS-buurt voor de particuliere woningen die op deze wijze geïsoleerd mogen worden. Het percentage is volgens de volgende fasering: 10% voor het eerste jaar, aanvullend tot 30% in het tweede jaar.

Meer informatie over natuurvriendelijk isoleren

Meer informatie kun je vinden via de volgende bronnen: