Margreet uit Oldeberkoop was 6 jaar afhankelijk van een uitkering
Wat vinden inwoners van Ooststellingwerf belangrijk op het gebied van samenleven? Dorpsgesprekken leverden de gemeente veel informatie op. Er kwamen vijftien onderwerpen naar voren die de inwoners belangrijk vinden. Deze zijn samen met verenigingen, ondernemers, organisaties, vrijwilligers en de gemeente verwerkt tot doe-agenda’s. De eerste vijf doe-agenda’s worden nu uitgevoerd. Deze keer staat de doe-agenda ‘Meedoen aan het maatschappelijk leven’ centraal. Deze gaat onder andere over armoede. Margreet Bergsma uit Oldeberkoop vertelt openhartig over de periode dat zij afhankelijk was van een uitkering. "Je weet pas echt wat het is, als je het zelf hebt meegemaakt.” Hans van Welsem uit Oosterwolde deelt ervaringen vanuit zijn rol als vrijwilliger bij de Voedselbank en als budgetmaatje. Lotte Holterman is als budgetadviseur en beleidsmedewerker bij de gemeente betrokken.
"Kijk naar wat iemand echt nodig heeft”
Lid zijn van een sportclub, zangkoor, bibliotheek of muziekschool. Voor velen is het de normaalste zaak van de wereld, maar zeker niet voor iedereen. Denk hierbij aan mensen die in armoede leven. "Het is niet alleen financieel moeilijk, maar ook hoe anderen daarmee omgaan”, vertelt Margreet Bergsma (67) uit Oldeberkoop. "Het gevoel dat je van anderen afhankelijk bent, schaamte en onmacht; ik heb deze periode in mijn levens als heel erg zwaar ervaren.” Haar inbreng en die van andere ervaringsdeskundigen bij de doe-agenda ‘Meedoen aan het maatschappelijk leven’ is erg belangrijk.
De afgelopen zes jaar was Margreet uitkeringsafhankelijk. Met name de eerste twee jaar heeft ze het flink voor de kiezen gekregen. "Ondanks dat ik hoog ben opgeleid in de zorg, lukte het mij niet om een baan te vinden. Ik deed er alles aan, maar bleek niet in staat om in mijn eigen onderhoud te voorzien. Ik voelde me waardeloos.”
Geen cent waard
Deze gevoelens werden versterkt door haar omgeving. ‘Het gaat goed met de economie, er is toch werk genoeg?’ Oftewel; die uitkering zou mijn eigen schuld zijn. Maar zie op je 61e maar eens aan een baan te komen. "Ik had zoveel vaardigheden en diploma’s in huis, maar niemand die er tegen betaling gebruik van wilde maken. Die voortdurende afwijzing, je bent letterlijk geen cent meer waard.”
Het ergste vond ze nog dat in het eerste jaar haar uitkering zonder vooraankondiging werd stopgezet. "Je wordt benaderd vanuit wantrouwen, terwijl ik niets verkeerd had gedaan.” Het kostte veel stress, moeite en tijd om dit weer goed te krijgen. "Daarbij werd het verplicht solliciteren voor mij een complete obsessie. De situatie was zo uitzichtloos, op een gegeven moment weet je het allemaal niet meer.”
Luisteren
Had op dat moment maar iemand echt naar haar geluisterd, zo zegt Margreet achteraf. Dat had volgens haar veel ellende kunnen voorkomen. "In plaats van zakelijk te reageren en strak de regels te volgen, heb je in zo’n situatie juist iemand nodig die je bij de hand neemt. Iemand die oprecht geïnteresseerd is en je helpt om alles goed te regelen.”
Dit is één van punten die de gemeente ter harte neemt. Een mensgerichte benadering en zoveel mogelijk maatwerk staan centraal in de doe-agenda. Lotte Holterman: "Waar liggen de behoeftes? Wat heeft iemand nodig? Waar kan deze inwoner terecht?” Margreet weet uit eigen ervaring dat dit veel oplevert. "Ik kwam in gesprek met een medewerker van de gemeente die goed naar mij luisterde en meedacht. Mijn reddende engel. Door hem werd gezien dat ik ruimte nodig had om weer op adem te komen.” Margreet kreeg een tijdelijke ontheffing van sollicitatieplicht. "Dat heeft mij aan het denken gezet. Wat zou mij verder helpen en wat zou ook anderen verder kunnen helpen?”
Het antwoord ligt volgens zowel Margreet als Lotte in oplossingen die zijn afgestemd op de persoon en de situatie. "Wij hebben nu veel specifieke regelingen voor minima”, vertelt Lotte. "Wij kunnen bijvoorbeeld een kind aan een laptop helpen voor school, maar misschien is er wel veel meer behoefte aan een fiets om op school te komen. Daar is geen regeling voor. Daarom gaan we experimenteren met een maatwerkbudget. Daarbij bepalen we samen met de inwoner wat nodig is om ervoor te zorgen dat iemand mee kan doen. We zijn flexibeler om te doen wat nodig is.”
Keuze
Margreet is blij dat dit actiepunt in de doe-agenda is opgenomen. "Mij werd gratis sporten bij Scala in Oosterwolde aangeboden. Ik moest er dertig kilometer voor rijden, terwijl ik veel meer de behoefte had aan een lidmaatschap bij een plaatselijke vereniging. Waar iemand behoefte aan heeft, verschilt per persoon. Door alleen al een keuze te geven, laat je als gemeente zien dat je de ander serieus neemt in zijn behoeftes. Kijk naar wat iemand op een bepaald moment echt nodig heeft? Zo heb ik ook gepoogd om als zelfstandige te starten. Als je vervolgens bijna een jaar moet wachten op uitsluitsel, dan werkt dat behoorlijk ontmoedigend.”
Hans van Welsem is ook voorstander van maatwerkgericht werken. "Wij kunnen als organisaties alles wel gaan verzinnen, maar we moeten juist zo flexibel mogelijk zijn. Pak de signalen uit de samenleving op in plaats van signalen de gemeenschap in te sturen. Dat heeft uiteindelijk een veel groter effect.”
Doolhof
Zo merkt hij zelf dat er mensen zijn die vaak een lange tijd gebruik maken van de Voedselbank. "Ergens gaat er dus structureel iets fout. We hebben een enorm aanbod om minima weer op weg te helpen, maar blijkbaar wordt daar dus niet optimaal gebruik van gemaakt. Het overzicht ontbreekt, mensen komen in een doolhof van verschillende organisaties terecht en raken dan de weg kwijt.”
Om de vindbaarheid te vergroten, moeten mensen in een armoedesituatie beter begeleid worden. Een routekaart kan helderheid geven. Daarnaast richt de gemeente zich actief op vroegsignalering. Door huishoudens met groeiende schulden eerder in beeld te krijgen, kan voorkomen worden dat mensen in een uitzichtloze schuldensituatie belanden. "Nutsbedrijven, zorgverzekeraars en woningcoöperaties melden tijdig aan ons als er een achterstand in betaling ontstaat. Wij nemen vervolgens dan contact op met deze inwoner en bieden hulp aan”, legt Lotte uit. "Verlies van werk, een scheiding of een langdurige ziekte kunnen grote financiële gevolgen hebben voor iemand. Daarom gaan we kijken of we mensen op deze momenten al kunnen helpen om dingen op een rij te zetten. Desgewenst krijgen ze hulp om financiële problemen te voorkomen. Omdat gezondheid en laaggeletterdheid ook vaak een rol speelt bij armoede, is het logisch dat we ook daarin blijven investeren.”
Stress
Volgens Lotte wordt het onderschat wat financiële problemen met mensen kunnen doen. "Financiële stress kan heel veel in de weg staan en het ‘meedoen’ in de weg staan.” Helaas weet Margreet daar uit eigen ervaring alles van. "Nogmaals, het is vooral de manier waarop er met jou als uitkeringsafhankelijke wordt omgegaan. Handhaven en toepassen van regels is belangrijk, maar zie vooral ook de mens achter het nummer. Zorg voor een vast contactpersoon die onafhankelijk is en je kan helpen als alles even niet zo lekker loopt. En laat ons meedenken en meepraten. Zo is er een platform armoede. Waarom zitten daar geen ervaringsdeskundigen in. Praat met ons in plaats van over ons.”
Margreet heeft inmiddels de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Het gaat nu goed met haar. Toch blijft ze haar eigen verhaal vertellen, om zo anderen te kunnen helpen. De doe-agenda ‘Meedoen aan het maatschappelijk leven’ is in ieder geval een stap in de goede richting.